مواد معدنی نادر در معادن ایران پیدایش خاستگاه و اکتشاف

مواد معدنی نادر در معادن ایران پیدایش خاستگاه و اکتشاف

 ایران میزبان ذخایر قابل توجهی از عناصر خاکی کمیاب (REEs) و سایر مواد معدنی کمیاب است که علیرغم استراتژی‌های استخراج توسعه نیافته، آن را به عنوان یک بازیگر بالقوه جهانی قرار می‌دهد. این منابع در ذخایر متنوعی مانند سنگ معدن آهن-آپاتیت، فسفات، خاکستر زغال سنگ و منگنز در مناطق مرکزی، شمال شرقی، شمال غربی و جنوب شرقی یافت می‌شوند.

فراوانی و ذخایر ایران دارای ذخایر خوبی از عناصر خاکی کمیاب است، با حدود ۱۲۵ میلیون تن شناسایی شده در دو معدن استان یزد که روزانه ۶۰ تن خاک را فرآوری می‌کنند. بالاترین غلظت عناصر خاکی کمیاب در ذخایر فسفات و آهن-آپاتیت، مانند اسفوردی در نزدیکی بافق، در کنار سایت‌های خاکستر زغال سنگ، بوکسیت و مس ظاهر می‌شود.

اکتشافات اخیر شامل ۷۰۰۰ تن آنتیموان در سیستان و بلوچستان پس از یک دهه اکتشاف است. هدف از اکتشاف، ۲۴۰۰۰ کیلومتر مربع در مرکز ایران، به علاوه مناطق شمال شرقی و شمال غربی مانند ذخایر کائولن کجال در اردبیل است. ​

پیدایش و منشأ زمین‌شناسی توزیع REE در ذخایر ایران ناشی از فرآیندهای گرمابی است که اغلب با افیولیت‌های تتیس، شستشوی بازالتی و سیستم‌های دگرسانی شامل نفوذ گرانودیوریت به آتشفشان‌های ائوسن مرتبط است.

سنگ‌های معدنی منگنز-REE، مانند سنگ‌های موجود در افیولیت‌های نیریز و کرمانشاه، نسبت Mn/Fe بالا، عناصر کمیاب پایین و الگوهای REE با ناهنجاری‌های منفی Ce را نشان می‌دهند که نشان‌دهنده منشأ برون‌دمی گرمابی است. عواملی مانند اثرات تتراد، تثبیت نئومورفیک، نسبت‌های آب-سنگ و همپوشانی‌های سوپرژن-هیپوژن در ذخایری مانند پلی‌متال سنج وجود دارد. ​

تلاش‌های اکتشافی اکتشاف از بررسی‌های ژئوفیزیکی (مغناطیسی، گرانشی، لرزه‌ای)، سنجش از دور، بررسی زمین، نمونه‌برداری و حفاری برای شناسایی منابع REE در مناطق هدف استفاده می‌کند.

پروژه‌های اخیر تحت رهبری ایمیدرو، آنتیموان را در هشت مکان کشف کرده‌اند، در حالی که تمرکز REE همچنان بر ایران مرکزی با شناسایی مداوم سنگ‌های حاوی REE مانند اوژیت و زیرکن است. مطالعات ژئوشیمیایی پیشرفته الگوهای REE به شناسایی ذخایر مناسب برای توسعه پایدار کمک می‌کند

.