گردشگری در گنبد نمکی

گنبد نمکی چیست؟

 گنبد نمکی، جالب ترین پدیده جهانگردی و ژئوتریسم قرن، یکی از شگرف ترین پدیده ها ی زمین شناختی است که در آن لایه های مدفون نمک های زیرزمینی در اثر تحرکات و چین خوردگی های زمین شناسی به سمت پوسته و سپس سطح زمین حرکت نموده و حالت گنبدی شکل زیبایی به خود گرفته اند. این گنبدها عمدتا از دوبخش هسته و پوشش های اطراف آن تشکیل شده اند. هسته ممکن است سنگ معدنی، نمک و حتی سایر مواد معدنی باشد به طور مثال  هسته برخی از گنبدهای نمکی سواحل خلیج آمریکای شمالی از کلرید سدیم و مقادیری سولفات کلسیم و سایر مواد معدنی  است. هسته با لایه های نمکی به شکل های مختلف پوشش داده می شود. این لایه ها می توانند سه رفتار متفاوت از خود نشان دهند، می توانند بلند شوند، پایین بیایند یا اینکه تحت تاثیر قرار نگیرند و از اطراف رشد کنند . گنبد یا تاقدیس به طور مشخص و بر اساس یک الگو اطراف هسته شکل می گیرد و شکست های گسل مانندی را ایجاد می کند. ساختار این گنبد ها معمولا بسیار بزرگ است و عرض هسته های نمکی بین 2 تا 5 مایل متغییر می باشد.

گنبد نمکی چگونه تشکیل می شود؟

در گنبد نمکی شرایط متعددی همچون نقطه ذوب، انجماد، چگالی، تغییرات فشار و دما در شکل گیری نمک ها و در نهایت ایجاد توده های گنبدهای نمکی موثر است. همه اینها باعث می شود که این کوه ها اغلب در مناطق گرمسیری قابلیت بیشتری برای تشکیل داشته باشند. آغاز تشکیل گنبد نمکی با رسوب نمک در حوضچه های دریایی و آبی است. تبخیر شدید در مناطق گرمسیری باعث رسوب هر چه بیشتر نمک و تشکیل رسوبهای تبخیری می شود . در طی یک مدت زمان طولانی که حتی گاهی چند دوره زمین شناسی طول می کشد توده های نمکی با رسوباتی پوشیده شده و تحت تراکم و فشار قرار می گیرند. حال اگر این توده نمک، تحت تاثیر یک لرزش ناگهانی و گسل قرار بگیرد چون فشار حداکثری بیشتری نسبت به رسوبات پوشاننده خود دارد به صورت عمودی به سمت سطح حرکت می کند 

ساختار سنگ نمکی درگنبدهای نمکی  به گونه ای است که حفره های قوس مانند  نفوذ ناپذیری در درون خود ایجاد می کند و به عنوان یک سازه قدرتمند طبیعی  می تواند به عنوان یک مخزن ذخیره  نفت، گاز طبیعی و گوگرد نقش جدی ایفا کند این نفوذ ناپذیری در خاک و آب زیر زمینی باعث می شود که گنبدهای نمکی یک محل دفع مناسب برای انواع زباله های خطرناک نفتی و شیمیایی  باشند. این مخزن های طبیعی به صورت یک تله  عمل کرده و هیدروکربن های سمی و حتی زباله های هسته ای را در خود گیر می اندازند و از آلودگی های خطرناک و آسیب زای زیست محیطی  جلوگیری می کنند.

گردشگری در گنبد نمکی چیست؟

گنبدهای نمکی ایران

ساختارخاص زمین شناسی ایران  باعث شده است که زمینه مناسب برای تشکیل ساختارگنبد های نمکی را دارا است . زون های افسار گسیخته و چین خورده زاگرس و سواحل خلیج فارس متراکم ترین گنبدهای نمکی کشور را در خود جای داده اند . تصویرهای بدیع طبیعی ، خلاقیت شگفت آور طبیعت در تشکیل گنبدها و قندیل ها، یخچال ها و آبشارهای نمکی سبب شده است که گنبد های نمکی  به عنوان یک هدف پرجاذبه ژئوتوریسم محسوب شوند. از مهمترین گنبدهای نمکی ایران می توان گنبد نمکی جاشک ، طغرود قم و گنبد های نمکی هرمزگان و سمنان  را نام برد.

گنبد نمکی جاشک

گنبد نمکی جاشک یکی از زیباترین جاذبه های زمین شناسی و  گردشگری ایران و خاورمیانه است . این گنبد نمکی بخش مرتفع ومتمایز  کوه جاشک  بوده و در انتهای جنوبی رشته کوه زاگرس و بین دو شهرستان دیر و دشتی در استان بوشهر قرار دارد. ارتفاع این قله نمکی از سطح دریا 1350متر می باشد. تحقیقات زمین شناسی نشان می دهد که این اثر طبیعی نمکی در حدود 600سال قبل تشکیل و یکی از آثار  فسیلی ایران  معرفی شده است.

مردم محلی منطقه معتقد بودند  این کوه نمک  مخفیگاه و محل زندگی دیو ها و سایر موجودات ماوراء طبیعی و افسانه ای بوده است شاید دلیل این نقل ها شکل عجیب و خاص این گنبد باشد که البته به لحاظ زمین شناسی این تاقدیس در اثر فرسایشی آرام  به این حالت در امده است. این فرسایش آبی الگوی خیره کننده ای به این گنبد داده به گونه ای که می توان آن را یکی از زیباترین آثار فرسایش ژئومورفولوژیک دانست.

وجود این کوه نمک باعث شوری آب و زمین  منطقه و محدودیت پتانسیل پوشش گیاهانی همچون گون و قیچ و جانواری آن می شود. رودخانه مند که که تا قبل از رسیدن به این منطقه قابل شرب و استفاده برای کشاورزی است در جریان عبور از این زمین های نمکی شور می شود.

سطح این گنبد پوشیده از نمک سفید خوراکی بوده واین سبب می شود این کوه از چشم انداز دور شبیه به یک قله پوشیده از برف به نظر برسد. در کنار این نمک سفید خوراکی قندیل های نمک های صنعتی  به رنگ طلایی، قرمز،قهوه ای، سیاه ، زرد و لیمویی چشم بیننده  را غافلگیر می سازد. یخچال ها، آبشارها، بلورها و غارهای نمکی از صحنه های بی بدیل و بی نظیر این منطقه توریستی است . همچنین دره ای  شگفت انگیز موسوم به دره گل گلم در این منطقه به چشم می خورد که با نمک های نارنجی و سفید تزیین شده است. 

گنبد نمکی طغرود قم

گنبد نمکی طغرود  قم از جاذبه های گردشگری بخش مرکزی ایران بوده و  در فاصله 20 کیلومتری شهر قم به سمت بخش جعفریه قرار دارد. زمین شناسان بر این باورند که این کوه نمک در حدود 60 میلیون سال قبل در اثر چین خوردگی های پدید آمده و مساحت ان در حدود 9کیلومتر و ارتفاع آن 3071متر از سطح دریا است.  نحوه قرار گیری این گنبد سبب شده که تنها گنبد نمکی متقارن جهان شناخته شود. بلور های این نمک ها شکل کنگره دار و تیغه ای به خود گرفته و طبیعتی جالب ایجاد نموده اند.

 آنچه این مجموعه نمکی را از سایر گنبد ها متمایز می سازد وجود دریاچه نمک در میانه تپه ها و گنبدهای نمکی است. آب این دریاچه خاصیت درمانی داشته و از لذت های آن حمام و اب تنی نمکی خواهد بود . آب دریاچه بسیار شور و زلال بوده و در فصول گرم سال با تبخیر بالایی روبه رو می شود و طرح های خاصی از لایه های نمکی پدید می آید.

از دیگر جاذبه های این محدوده وجود قندیل ها و بلورهای نمکی به رنگ  قرمز، قهوه ای ، بنفش و ابری است. همچنین وجود کاروانسرای نمک  که متعلق به دوره سلجوقیه می باشد به جذابیت بازدید از این محدوده می افزاید. 

این گنبد نمکی یک معدن نیز داشته است که به علت استخراج بی رویه و غیر اصولی و همچنین اسیب هایی که به طبیعت متمایز این منطقه وارد می ساخت به پیشنهاد فعالان حوزه صنعت و معدن قم به حالت تعلیق و تعطیل درآمده است.

گنبد نمکی هرمز

 استان هرمزگان به علت موقعیت زمین شناسی و قرار گرفتن بر روی گسل ها و چین خوردگی های زاگرس بزرگ گنبدهای نمکی بسیاری در آن دیده شکل گرفته که یکی از آن ها گنبد نمکی هرمز است . جزیره هرمز که در 18 کیلومتری شهر بندرعباس قرار دارد یک جزیره مسکونی و توریستی  و یکی از گنبدهای نمکی خارق العاده ایران و جهان به شمار می رود. این گنبد از چین خوردگی های رشته کوه زاگرس در آب های خلیج فارش پدیده امده است. در تمامی این جزیره ممکن است با تاقدیس ها و ناودیس هایی برخورد کنید که اشکال مختلفی به خود گرفته اند. سنگ نمک هایی که در این منطقه وجود دارد علاوه بر زیبایی گاهی مصرف خوراکی نیز دارند. از ویژگی های منحصربه فرد این جزیره نمکی خاک سرخ رنگ آن بوده که علاوه برایجاد جاذبه گردشگری، برای مردم بومی منطقه جنبه غذایی خوراکی داشته برای تهیه انواعی از سس ماهی استفاده می شود.

گنبدهای نمکی علاوه بر اینکه از زیبایی بصری و اهمیت ژئوتوریستی  برخوردار بوده به علت دارا بودن بخش عظیمی مواد معدنی، درمانی ئ حتی نمک خوراکی بسیار حائز اهمیت است . بنابراین حفاظت و حراست از آن ها یک امر حیاتی و مقدس برای جوامع کنونی به شمار می آید.